ਟੋਪੀ ਸ਼ੁਕਲਾ…: ਪੰਜਵੀਂ ਕਿਸ਼ਤ

ਟੋਪੀ ਸ਼ੁਕਲਾ…:  ਪੰਜਵੀਂ ਕਿਸ਼ਤ :

ਟੋਪੀ ਨੇ ਦਸ ਅਕਤੁਰ ਸਨ ਪੰਤਾਲੀ ਨੂੰ ਸੌਂਹ ਖਾਧੀ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਜਿਸਦਾ ਪਿਓ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਦਲੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਵੇ।
ਦਸ ਅਕਤੂਬਰ ਸਨ ਪੰਤਾਲੀ ਦਾ ਉਂਜ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਟੋਪੀ ਦੇ ਆਤਮ-ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਸ ਤਾਰੀਖ਼ ਦਾ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਇੱਫ਼ਨ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਦਲ ਕੇ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਇੱਫ਼ਨ ਦੀ ਦਾਦੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹ ਬਦਲੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਟੋਪੀ ਹੋਰ ਵੀ ਇਕੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਦੂਜੇ ਕਲੇਕਟਰ ਠਾਕੁਰ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸਦਾ ਦੋਸਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣ ਸਕਿਆ। ਡੱਬੂ, ਬੜਾ ਛੋਟਾ ਸੀ; ਬੀਲੂ, ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਤੇ ਗੁੱਡੂ ਸੀ ਤਾਂ ਹਾਣ ਦਾ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲਦਾ ਸੀ। ਨਾਲੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਲੇਕਟਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਾਇਆ।
ਮਾਲੀ ਤੇ ਚਪੜਾਸੀ ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬੰਗਲੇ ਅੰਦਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਬੀਲੂ, ਗੁੱਡੂ ਤੇ ਡੱਬੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸਨ। ਡੱਬੂ ਨੇ ਸਟੋਕ ਲਾਇਆ¸ ਗੇਂਦ ਸਿੱਧੀ ਟੋਪੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਹੋ ਲਈ। ਉਸਨੇ ਘਬਰਾ ਕੇ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਕਰ ਲਏ, ਗੇਂਦ ਉਸਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆ ਗਈ।
“ਹਾਉਜ਼ ਦੈਟ!”
ਹੈੱਡ ਮਾਲੀ ਅੰਪਾਇਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉਂਗਲ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਵਿਚਾਰਾ ਸਿਰਫ ਇਹ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ 'ਹਾਉਜ਼ ਦੈਟ' ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਉਂਗਲੀ ਚੁੱਕ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
“ਹੂ ਆਰ ਯੂ?” ਡੱਬੂ ਨੇ ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ।
“ਬਲਭਦਰ ਨਰਾਇਨ।” ਟੋਪੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।
“ਹੂ ਇਜ਼ ਯੋਰ ਫਾਦਰ?” ਇਹ ਸਵਾਲ ਗੁੱਡੂ ਨੇ ਕੀਤਾ।
“ਭਿਰਗੂ ਨਰਾਇਨ।”
“ਏ।” ਬੀਲੂ ਨੇ ਅੰਪਾਇਰ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ, “ਇਹ ਭਿਰਗੂ ਨਰਾਇਨ ਕੌਣ ਏਂ? ਐਨੀ ਆਫ਼ ਆਵਰ ਚਪਰਾਸੀਜ਼...?”
“ਨਾ-ਹੀਂ ਸਾਹਿਬ,” ਅੰਪਾਇਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਹਰ ਕੇ ਮਸਹੂਰ ਦਾਗਦਰ ਹੈਂ।”
“ਯੂ ਮੀਨ ਡਾਕਟਰ?” ਡੱਬੂ ਨੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ।
“ਯਸ ਸਰ!” ਹੈਡ ਮਾਲੀ ਨੂੰ ਏਨੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆ ਗਈ ਸੀ।
“ਬਟ ਹੀ ਲੁਕਸ ਸੋ ਕਲਮਜ਼ੀ।” ਬੀਲੂ ਬੋਲਿਆ।
“ਏ...!” ਟੋਪੀ ਆਕੜ ਗਿਆ, “ਤਨੀ ਜਬਨੀਆਂ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਬੋਲੋ। ਏਕ ਲੱਪੜ ਮੇਂ ਨਾਚੇ ਲਗਿਹੋ।”
“ਓ ਯੂ ਸਨ ਆਫ ਅ ਡਰਟੀ ਪਿੱਗ।” ਬੀਲੂ ਨੇ ਹੱਥ ਚਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਟੋਪੀ ਲੁੜਕ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਉਹ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਬਕਦਾ ਹੋਇਆ ਉਠਿਆ, ਪਰ ਹੈੱਡ ਮਾਲੀ ਵਿਚਾਲੇ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਡੱਬੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਲਸੇਸ਼ੀਅਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁਸ਼ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਸਤ ਸੂਈਆਂ ਚੁਭੀਆਂ ਤਾਂ ਟੋਪੀ ਦੇ ਹੋਸ਼ ਠਿਕਾਣੇ ਆ ਗਏ।...ਤੇ ਫੇਰ ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਕਲੇਕਟਰ ਸਾਹਬ ਦੇ ਬੰਗਲੇ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਫੇਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਆਖ਼ਰ ਉਹ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰੇ? ਘਰ ਵਿਚ ਲੈ-ਦੇ ਕੇ ਬੁੱਢੀ ਨੌਕਰਾਨੀ ਸੀਤਾ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਉਸਦਾ ਦੁੱਖ-ਦਰਦ ਸਮਝਦੀ ਸੀ। ਸੋ ਉਹ ਉਸਦੇ ਪੱਲੇ ਹੇਠ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤੇ ਸੀਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਹੇਠ ਜਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਆਤਮਾਂ ਵੀ ਛੋਟੀ ਹੋ ਗਈ। ਸੀਤਾ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਝਿੜਕ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਵੀ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਝਿੜਕ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ।
“ਟੇਕ (ਜ਼ਿਦ) ਮਤ ਕੀਆ ਕਰੋ ਬਾਬੂ!” ਇਕ ਰਾਤ ਜਦੋਂ ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਤੇ ਭੈਰਵ ਨਾਲ ਸਰੀਕਾ ਕਰਨ ਬਦਲੇ ਉਸਨੂੰ ਤਕੜਾ ਕੁਟਾਪਾ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸੀਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੋਠੜੀ ਵਿਚ ਲਿਜਾਅ ਕੇ ਸਮਝਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਗੱਲ ਇਹ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸਨ¸ ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਕੋਟ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਆਇਆ ਤੇ ਭੈਰਵ ਲਈ ਵੀ ਨਵਾਂ ਕੋਟ ਬਣਿਆ। ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਦਾ ਕੋਟ ਮਿਲਿਆ। ਕੋਟ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵਾਂ ਸੀ; ਬਸ ਮੁਨੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ। ਫੇਰ ਵੀ ਬਣਿਆ ਤਾਂ ਉਸੇ ਲਈ ਸੀ ਨਾ¸ ਸੀ ਤਾਂ ਲੱਥੜ ਹੀ ਨਾ? ਟੋਪੀ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਕੋਟ ਦੂਜੀ ਨੌਕਰਾਨੀ ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਨੌਕਰਾਨੀ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਵਾਪਸ ਤਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਇਸ ਲਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਟੋਪੀ 'ਜਾਡਾ ਖਾਏ' (ਪਾਲੇ ਮਰੇ)।
“ਹਮ ਜਾਡਾ-ਉਡਾ ਨਾ ਖਾਏਂਗੇ। ਭਾਤ ਖਾਏਂਗੇ।” ਟੋਪੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।
“ਤੂੰ ਜੂਤ ਖਾਏਂਗਾ।” ਸੁਭਦਰਾ ਦੇਵੀ ਬੋਲੀ।
“ਆਪ ਕੋ ਇਹੋ ਨਾ ਮਾਲੂਮ ਕਿ ਜੂਤਾ ਖਾਯਾ ਨਾ ਜਾਤ ਪਹਿਨੇ ਜਾਤ ਹੈਂ।”
“ਦਾਦੀ ਨਾਲ ਬਕਵਾਸ ਕਰਦਾ ਐਂ।” ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਨੇ ਹਿਰਖ ਕੇ ਕਿਹਾ।
“ਤ ਕਾ ਹਮ ਇਨਕੀ ਪੂਜਾ ਕਰੇਂ !”
ਫੇਰ ਕੀ ਸੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਆਸਮਾਨ ਸਿਰ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਰਾਮਦੁਲਾਰੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪਿਟਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
“ਤੂੰ ਦਸਵਾਂ ਮੈਂ ਚਹੁੰਪ (ਪਹੁੰਚ) ਗਇਲ ਬਾਡ।” ਸੀਤਾ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ, “ਤੂੰ ਹੈਂ ਦਾਦੀ ਸੇ ਟਰਰਾਵ ਕੇ ਤ ਨਾ ਨ ਚਾਹੀ। ਕਿਨੋਂ ਊ ਤੋਹਰ ਦਾਦੀ ਬਾਡਿਨ।”
ਸੀਤਾ ਨੇ ਤਾਂ ਬੜੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਏਨੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਹੋਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਬੜੇ ਪਾਪੜ ਵੇਲਨੇ ਪਏ ਸਨ। ਦੋ ਸਾਲ ਤਾਂ ਉਹ ਫੇਲ੍ਹ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨੌਵੀਂ ਵਿਚ ਉਹ ਸਨ ਉਨੰਜਾ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਉਹ ਸਨ ਬਵੰਜਾ ਵਿਚ ਹੋ ਸਕਿਆ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਇਆ ਸੀ¸ ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਇੰਟਰਮੀਡੀਅਟ ਵਿਚੋਂ ਤੇ ਭੈਰਵ ਛੇਵੀਂ ਵਿਚੋਂ ਫਸਟ ਆਏ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਘਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਜ਼ਬਾਨ ਦੀ ਨੋਕ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਉਹ ਬੜਾ ਰੋਇਆ¸ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਗਾਊਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਕਾਫ਼ੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਪੜ੍ਹਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਨ ਬੈਠਦਾ ਮੁਨੀ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਜਾਂ ਰਾਮਦੁਲਾਰੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਮੰਗਾਉਣੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਜਿਹੜੀ ਨੌਕਰਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮੰਗਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ।...ਜੇ ਇਹ ਸਭ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਭੈਰਵ ਨੇ ਉਸਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾ ਕੇ ਉਡਾਅ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ।
ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਉਸਨੂੰ ਟਾਈਫ਼ਾਈਡ ਹੋ ਗਿਆ।
ਤੀਜੇ ਸਾਲ ਉਹ ਥਰਡ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿਚ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਥਰਡ ਡਵੀਜ਼ਨ ਕਲੰਕ ਦੇ ਟਿੱਕੇ ਵਾਂਗ ਉਸਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਚਿਪਕ ਗਈ।
ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਉਸਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਨ ਉਨੰਜਾ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਾਥੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਸਨ ਪੰਜਾਹ ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਉਸੇ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਬੈਠਣਾ ਪਿਆ ਜਿਹੜੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅੱਠਵੀਂ ਵਿਚ ਸਨ।
ਪਿੱਛੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਇਕੋ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬੈਠਣਾ ਕੋਈ ਆਸਾਨ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸਦੇ ਦੋਸਤ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਸਨ। ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰਲ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਉਸਦੀ ਦੋਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਸਕੀ। ਉਹ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬੈਠਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬੈਠਣਾ ਅਜ਼ੀਬ ਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ। ਇਸ ਉੱਤੋਂ ਜੁਲਮ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਉਸੇ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿੰਦੇ।
“ਕਿਉਂ ਬਈ ਸ਼ਾਮ ਅਵਤਾਰ (ਜਾਂ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ)? ਬਲਭਦਰ ਵਾਂਗ ਇਸੇ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇਰਾਦ ਏ ਕੀ?”
ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਰੀ ਕਲਾਸ ਹੱਸ ਪੈਂਦੀ। ਹੱਸਣ ਵਾਲੇ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅੱਠਵੀਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।
ਉਹ ਸਾਲ ਭਰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਝੱਲਦਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਨ ਇਕਵੰਜਾ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਨੌਵੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬੈਠਣਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮਾਧੋ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ...ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਤਾਂ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਦੋਸਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਿਹਾ। ਅੱਠਵੀਂ ਵਾਲੇ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਸਨ, ਸੱਤਵੀਂ ਵਾਲੇ ਉਸਦੇ ਨਾਲ! ਉਹਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬੈਠਾ ਉਹ 'ਬੋਢਲ ਕੱਟਾ' ਹੀ ਲੱਗਦਾ ਸੀ।
ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰੇ-ਪੂਰੇ ਘਰ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕੱਲਾ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਸਟਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਵੱਲ ਉੱਕਾ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਂਦਾ; ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਉਹ ਵੀ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਕੋਈ ਮਾਸਟਰ ਉਸ ਤੋਂ ਜਵਾਬ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ...ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ¸
“ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦਾ ਇਹੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹੈਂ...ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਮੂੰਹ-ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਯਾਦ ਹੋ ਗਈ ਹੋਣੀ ਏਂ! ਇਹਨਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇਮਤਿਹਾਨ ਦੇਣੈ...ਤੈਥੋਂ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਪੁੱਛ ਲਵਾਂਗੇ।”
ਟੋਪੀ ਏਨਾ ਸ਼ਰਮਾਇਆ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਉੱਤੇ ਲਾਲੀ ਫਿਰ ਗਈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਖਿੜ-ਖਿੜ ਕਰਕੇ ਹੱਸ ਪਏ ਤਾਂ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਮਰ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਨੌਵੀਂ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਵਰਗਾ ਬੱਚਾ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਫੇਰ ਉਸੇ ਦਿਨ ਰਿਸੇਸ ਵਿਚ ਅਬਦੁਲ ਵਹੀਦ ਨੇ ਉਹ ਤੀਰ ਮਾਰਿਆ ਕਿ ਟੋਪੀ ਵਿਲਕ ਉਠਿਆ।
ਵਹੀਦ ਕਲਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਮੁੰਡਾ ਸੀ; ਮਨੀਟਰ ਵੀ ਸੀ। ਨਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਲਾਲ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਸ਼ਰਫ਼ੂਦੀਨ ਦਾ ਬੇਟਾ ਸੀ।
ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਬਲਭਦਰ! ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਘੁਸੜਦਾ ਫਿਰਦਾ ਏਂ; ਅੱਠਵੀਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਨਿਕਲ ਜਾਣਾ ਏਂ; ਤੂੰ ਅੱਗੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਬਹਿਣਾ ਏਂ।”
ਇਹ ਗੱਲ ਟੋਪੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਸਨੇ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਕਿ ਟਾਈਫ਼ਾਈਡ ਹੋਵੇ ਭਾਂਵੇਂ ਟਾਈਫ਼ਾਈਡ ਦਾ ਪਿਓ, ਉਹ ਪਾਸ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪਰ ਵਿਚਕਾਰ ਚੋਣਾ ਆ ਗਈਆਂ।
ਡਾਕਟਰ ਭਿਰਗੂ ਨਾਰਾਇਣ ਨੀਲੇ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਜਿਸ ਘਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਚੋਣ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਘਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੜ੍ਹ ਕਿੰਜ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਉਹ ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਦੀ ਜਮਾਨਤ ਜਬਤ ਹੋਈ, ਉਦੋਂ ਕਿਤੇ ਜਾ ਕੇ ਘਰ ਵਿਚ ਜ਼ਰਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਈ ਤੇ ਟੋਪੀ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਮਤਿਹਾਨ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਆਇਆ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।
ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿਚ ਜੁਟ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੜ੍ਹ ਕੀ ਸਕਦਾ ਸੀ? ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਣਾ ਹੀ ਬੜਾ ਸੀ।
“ਵਾਹ!” ਦਾਦੀ ਬੋਲੀ, “ਭਗਵਾਨ ਨਜ਼ਰੇ-ਬਦ ਤੋਂ ਬਚਾਵੇ, ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਚੰਗੀ ਏ...ਤੀਜੇ ਸਾਲ, ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਵਿਚ ਪਾਸ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਐ।”
“ਜਦਕਿ ਸ਼ਰਫ਼ੂਆ ਦਾ ਬੇਟਾ ਫ਼ਸਟ ਆਇਆ ਏ।” ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਬ ਨੇ ਕਿਹਾ। (ਉਹ ਡਾਕਟਰ ਸ਼ਰਫ਼ੂਦੀਨ ਨੂੰ ਸ਼ਰਫ਼ੂਆ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ।)
ਉਸਨੂੰ ਅਬਦੁਲ ਵਹੀਦ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਹੋ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਫ਼ਸਟ ਆਉਣ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਟੋਪੀ ਦੇ ਥਰਡ ਆਉਣ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਸੀ।...ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਹੀਦ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਹ ਬੜਾ ਹੀ ਵਿਸੈਲਾ ਡੰਗ ਸੀ।
ਉਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਉਹ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮਿਲਿਆ। ਇਹ ਲੋਕ ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਗਤਕਾ ਖਿਡਾਉਂਦੇ, ਕੁਸ਼ਤੀ ਸਿਖਾਉਂਦੇ, ਪਰੇਡ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ।
ਟੋਪੀ ਅਚਾਨਕ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਹੱਥੋ-ਹੱਥ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬੜਾ ਡਰ ਲੱਗਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ।
ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਤਿਆਨਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਜਿੰਨੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਨੇ ਉਹ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਕੇ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਨੇ (ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਇਹ ਮੰਨਣ ਵਿਚ ਜ਼ਰਾ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦੋ ਮਸਜਿਦਾਂ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਣੀਆ ਸਨ ਤੇ ਕੋਈ ਮੰਦਰ-ਵੰਦਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਢਾਇਆ ਗਿਆ)। ਗਊ-ਹੱਤਿਆ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਦਾ ਖ਼ਾਸ ਸ਼ੁਗਲ  ਹੈ। ਨਾਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਵਾਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਹਿੰਦੂ ਬੁੱਢਿਆਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਦਰਦੀ ਨਾਲ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪਤ ਲੁੱਟੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕੀ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਇਹਨਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਨੇ! ਇਹ ਜਦੋਂ ਤਾਈਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਨ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਨੂੰ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਧੱਕਾ ਦੇ ਦੇਣਾ ਹਰ ਹਿੰਦੂ ਨੌਜਵਾਨ ਦਾ ਕਰੱਤਵ ਹੈ।
ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਇੱਫ਼ਨ ਯਾਦ ਆਇਆ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਵਹੀਦ ਫ਼ਸਟ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਦੋਂ ਤਾਈਂ ਇੱਥੇ ਹਨ ਉਦੋਂ ਤਾਈਂ ਹਿੰਦੂ ਸੁੱਖ-ਚੈਨ ਦਾ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੇ।
ਸੋ ਇਕ ਸੱਚੇ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਇਕ ਸੱਚੇ ਹਿੰਦੂ ਵਾਂਗ ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਤੇ ਜਦੋਂ ਜੁਲਾਈ ਸਨ ਬਵੰਜਾ ਵਿਚ ਉਹ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਜਨਸੰਘੀ ਬਣ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਸੀਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਤਾਅਨਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਤੜਫ ਉਠਿਆ। ਬੋਲਿਆ¸
“ਦਾਦੀ ਮੀਆਂ ਲੋਗਨ ਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਤੀ ਹੈ। ਹਮੇਂ ਤ ਈ ਜਨਾ ਰਹਾ ਕਿ ਊਹੋ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈਂ।”
    --- --- ---